Fałszowanie dokumentów

Dokumentów używa na co dzień każdy obywatel cywilizowanego kraju. Legitymujemy się dowodami tożsamości, wykorzystujemy środki płatnicze, podpisujemy wnioski w urzędach. Nie dziwi więc fakt, że niektórzy starają się manipulować dokumentami, żeby poprawić swoją sytuację lub uniknąć negatywnych zdarzeń. W tych celach dopuszczają fałszerstwa dokumentów. Na czym polega fałszowanie dokumentów? Jak je udowodnić i co za nie grozi?

Podrabianie dokumentów

„Fałszowanie” lub „fałszerstwo dokumentów” jest dość potocznym sformułowaniem. Dokument fałszywy to każdy dokument, który nie powinien posłużyć w celu, na który wskazuje jego treść lub w jakim przedstawia go osoba posiadająca taki dokument. Aby podejść do tematu tak, jak rozumieją go eksperci, należy wspomnieć o trzech rodzajach dokumentów fałszywych: podrobiony dokument, przerobiony dokument i pseudo-dokument.

1. Podrobiony dokument – podrobienie dokumentu oznacza wytworzenie od podstaw nowego dokumentu, który ma na celu imitację prawdziwego. Przykładem dokumentu podrobionego będzie nowa wersja testamentu spisana przez poszkodowanego spadkobiorcę, o innej treści niż testament spisany przez zmarłego. 
2. Przerobiony dokument – oryginalnie autentyczny dokument przerobiony w sposób zmieniający jego znaczenie lub moc prawną (poprzez dodanie, usunięcie lub zamianę jego elementów). Najpowszechniejszym przykładem przerobionego dokumentu będzie dokument ze zdjęciem podmienionym na zdjęcie legitymującej nim osoby.
3. Pseudo-dokument – dokument od dawna nie funkcjonujący lub nigdy nie uznawany. Posługiwanie się fałszywym dokumentem tego rodzaju polega na przedstawieniu obiektu nie stworzonego w celu imitacji prawdziwego dokumentu. Jaskrawym przykładem takiego działania byłaby próba zapłaty w sklepie pieniędzmi z popularnej gry planszowej Monopoly. Same pieniądze nigdy nie miały służyć za oficjalny środek płatniczy poza grą, więc intencja użytkownika pozwala na uznanie ich za pseudo-dokument.

Jak udowodnić sfałszowanie dokumentu?

Zaczynając od najprostszych z dokumentów, czyli popularnych wniosków lub zaświadczeń, badany zazwyczaj będzie podpis osoby składającej dokument oraz ewentualna pieczątka organizacji. Udowodnienie autentyczności dokumentu będzie sprowadzało się do zweryfikowania podpisu danej osoby, czyli porównania podpisu z dokumentu z podpisem pobranym jako materiał do badań. Takie badania przeprowadzają eksperci w dziedzinie badań pisma, wykorzystując do tego nabytą wiedzę popartą wykorzystaniem specjalistycznych urządzeń, lup i mikroskopów, np. Regula 5003. Ekspert, badając cechy charakterystyczne pisma w powiększeniu uzyskanym z wykorzystaniem narzędzi specjalistycznych wydaje opinię na temat autentyczności podpisu. 

Wykorzystanie komparatora wideospektralnego razem z oprogramowaniem do badań kryminalistycznych

Aby udowodnić przerobienie dokumentu, trzeba zbadać sposób, w jaki treść została napisana. Właściwości tuszu/atramentu zbadamy za pomocą świateł o różnych długościach fali. W tym celu wykorzystuje się urządzenia z szeroką gamą źródeł światła, na przykład wielofunkcyjne lupy z serii Regula 10XX. Najczęściej jednak stosuje się zaawansowane komparatory wideospektralne, takie jak Regula 4306, wyposażone w źródła światła obejmujące zakres od krótkich fal UV po podczerwień do 1000 nm. Obserwacja dokumentu pod światłami o różnych długościach fali połączona z nakładaniem odpowiednich filtrów na kamerę pozwala zaobserwować różnice w tym, jak tusz reaguje na konkretne rodzaje światła. Tym samym można dostrzec i wykazać różnice w składzie chemicznym różnych rodzajów tuszu.

Z kolei aby wykryć wspomnianą już podmianę zdjęć, należy zbadać ślady pozostawione w czasie ingerencji w dokument, które niewątpliwie się pojawią. Do tego celu można użyć wszelkich urządzeń powiększających, od prostych lupek, jak te z serii Regula 100X, po wspomniany już mikroskop Regula 5003. 

W przypadku dokumentów wydawanych masowo przez organy państwowe, takich jak środki płatnicze lub dowody osobiste, zamiast podpisu badać będziemy obecność i zgodność ze wzorcami zabezpieczeń specjalnie zaprojektowanych do ochrony przed fałszerstwem. Badanie takich dokumentów zostało pokryte we wpisach „Jak sprawdzić autentyczność dowodu osobistego” oraz „Jak sprawdzić czy banknot jest prawdziwy”. W obu wpisach dowiesz się, jakie kroki należy podjąć, żeby nie dać się nabrać na fałszywy banknot lub sfałszowany dowód osobisty  (fake dowód).

Co grozi za fałszowanie dokumentów?

Fałszowanie dokumentów jest przestępstwem, w polskim prawie uregulowanym w rozdziale 34 Kodeksu karnego (art. 270 – 277):

„Art. 270 . § 1. Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”

Kara za fałszowanie dokumentów, w zależności od rodzaju podrabianego lub przerabianego dokumentu waha się od grzywny do 5, a w niektórych przypadkach nawet 8 lat pozbawienia wolności.